حقوق بازرگانی بین الملل (International Commercial Law) یکی از دروس دانشگاهی در رشته مدیریت است.

برای بررسی مفهوم حقوق بازرگانی بین الملل باید معنی سه کلمه تشکیل دهنده آن را بررسی کنیم، یعنی حقوق،  بازرگانی و بین الملل. در ادامه تعاریف هر یک از آنها ارائه می شود.

تعریف حقوق

حقوق جمع حق است و حق عبارت است از امتیازی که در جامعه بر حسب قانون، قرارداد یا عرف و عادت برای شخص به وجود می آید و دیگران موظف به احترام آن هستند. همچنین میدانیم حقوق عبارت است از، مجموعه ای از قواعد و مقررات الزامی حاکم بر روابط افراد یک جامعه با دیگر افراد، حکومت، سایر جوامع و محیط زیست.
حقوق را می توان به شیوه های مختلف تقسیم بندی کرد. از نظر نوع روابط را می توان به دو دسته تقسیم نمود:

عمومی:

در حقوق عمومی دولت به عنوان حاکمیت حضور دارد چراکه اساسا پای منافع عمومی در میان است مثل حقوق اساسی، حقوق کیفری (موضوعات جرم، مجازات و مجرم مورد اشاره است)، حقوق اداری و آیین دادرسی کیفری.

 خصوصی:

روابط خصوصی افراد را پوشش می دهد. حقوق خصوصی شامل رشته های حقوق مدنی و حقوق بازرگانی می‌شود.
و  از نظر قلمرو نیز به دو بخش تقسیم می شود:

• حقوق داخلی
• حقوق بین الملل

حقوق بازرگانی بین الملل را باید از نوع حقوق خصوصی و بین المللی دانست

تعریف بازرگانی

بازرگانی مفهومی گسترده تر از تجارت و محدودتر از کسب و کار دارد. به این معنی که علاوه بر دادوستد، حوزه های دیگری نیز در این مفهم می گنجد. برای درک بهتر تفاوت میان مفاهیم بازرگانی، تجارت و کسب و کار توصیه می شود.

با این وجود به صورت خلاصه تجارت بر دادوستد تأکید دارد. در حالی که بازرگانی علاوه بر دادوستد بر فعالیت‌های دیگری هم متمرکز است. کسب و کار نیز مفهومی گسترده تر از بازرگانی است و علاوه بر بازرگانی، به تولید، منابع انسانی و مدیریت مالی نیز می پردازد.

اگر بخواهیم بازرگانی را تعریف کنیم باید بگوییم بازرگانی عبارت است از مجموعه فعالیت های زیر:

• دادوستد
• بیمه
• حمل ونقل
• روش های پرداخت
• بازاریابی
• مذاکرات و مکاتبات بازرگانی
• اسناد مربوط به بازرگانی
• قرارداد خرید و فروش
• تعریف بین الملل

برای آشنایی با مفهوم بین الملل لازم است تفاوت آن با مفهوم جهانی را تشریح کنیم.

بین الملل:

از نظر لغوی روشن است که واژه بین الملل از روابط بین ملت ها می آید. اگر یک کسب و کار با یک یا چند کشور روابط بازرگانی داشت، آنگاه آن شرکت بین المللی به حساب می آید. برای مثال ایران خودرو یک شرکت بین المللی است. چرا که در چند کشور محصولاتش را به فروش می رساند. ایران شرکت های بین المللی متعددی دارد. تقریبا همه کشورها شرکت های بین المللی متعددی دارند.

جهانی:

واژه جهانی مفهومی گسترده تر از بین الملل است. کسب و کاری را جهانی می دانیم که در سطح جهانی فعالیت داشته باشد. برای مثال گوگل، کوکا، سامسونگ و مایکروسافت را باید کسب و کارهایی جهانی دانست چرا که تقریبا در همه کشورهای جهان محصولاتشان عرضه می شود. شرکت های جهانی تعداد زیادی ندارند و عموما در چند کشور می توان کسب و کارهای جهانی را پیدا کرد.

تعریف حقوق بازرگانی بین الملل

برای درک بهتر مفهوم حقوق بازرگانی بین الملل باید به تعاریف حقوق تجارت بین الملل و حقوق کسب و کار بین الملل نیز توجه داشت:

حقوق تجارت بین الملل:

به مجموعه قواعد و مقرراتی اطلاق می شود که حاکم بر آن دسته از روابط تجاری (داد و ستد) است که اولاً ماهیت حقوق خصوصی داشته و ثانیاً تجار بیش از یک کشور در آن دخیل باشند.

حقوق بازرگانی بین الملل:

این مفهوم علاوه بر پوشش مفاهیم حقوق تجارت (داد و ستد) بین الملل، جنبه های بیمه، پرداخت، حمل و نقل، اسناد، گمرک، قرارداد را نیز شامل می شود.

حقوق کسب و کار بین الملل:

این مفهوم علاوه بر پوشش مفاهیم حقوق بازرگانی بین الملل، جنبه های حقوقی مدیریت مالی، منابع انسانی، و تولید را نیز شامل می شود. برای مثال جنبه های حقوقی فاینانس، استخدام های بین المللی، قوانین زیست محیطی در کشورهای مختلف و …

دقت کنید در بسیاری از منابع به خوبی تفاوت های مفاهیم تجارت، بازرگانی و کسب و کار در نظر گرفته نمی شوند. در حالی که باید بین این مفاهیم تفاوت قائل شد. همان گونه که در تعریف بازرگانی اشاره شد، تجارت تعریف محدودتر و کسب و کار تعریف گسترده تری از بازرگانی دارد